Insecten Apocalyps
De mensheid overspoelen met alleen maar slecht nieuws is op zich geen goed idee. Maar we mogen onze ogen niet dicht doen voor duidelijke realiteit. De titel boven deze alinea is dan ook en helaas goed gekozen. Joris De Kerpel dook onder in dit artikel dat verscheen naar aanleiding van de verschijning van het boek: Alien Worlds: How Insects Conquered the Earth, and Why Their Fate Will Determine Our Future (Steve Nicholls, 2023) en maakte er een vrije vertaling van die u hieronder kunt lezen. Met definitie van problemen maar gelukkig ook wegen naar mogelijke oplossingen!
Alarm!
Insecten worden vaak over het hoofd gezien en genegeerd maar vormen eigenlijk de meest succesvolle dierengroep op aarde, niet in het minst met een evolutie van meer dan 400 miljoen jaar achter de rug. Meer dan een miljoen soorten zijn beschreven en met nog talloze onontdekte soorten vormen ze de ruggengraat van bijna alle ecosystemen. Ondanks deze belangrijke vaststelling zijn insectenpopulaties wereldwijd in angstaanjagend tempo afgenomen. Dit brengt ons op de rand van een totale instorting van het globale ecosysteem.
“Het zijn de kleine dieren die de wereld draaiende houden.” merkt Harvard-bioloog E. O. Wilson op.
Een voorbeeld
Elk voorjaar vindt er in Californië een opmerkelijk spektakel plaats. 1600 imkers arriveren in de amandelboomgaarden van de Central Valley, vergezeld van 1,5 miljoen bijenkasten. Dit grootste bestuivingsevenement ter wereld kleurt de bloesems in de amandel-boomgaarden wit/roze. Maar helaas, de Central Valley is doordrenkt met een giftige mix van pesticiden waardoor imkers minstens een derde van hun bijen verliezen tijdens elk bestuivingsseizoen. Het handhaven van voldoende bijen om deze taak te vervullen, wordt steeds maar moeilijker. Gezien de problemen waarmee honingbijen het hele jaar door meer en meer te maken hebben lopen we het risico hun onschatbare bijdrage aan onze wereld volledig te verliezen.
Wat is het alternatief?
China heeft al een aanzienlijk aantal bestuivers verloren, waardoor boeren in sommige streken nu al mensen moeten betalen om hun vruchtdragende bomen met de hand te bestuiven. Dit proces is tijdrovend, inefficiënt en kostbaar waardoor de voedselprijzen opgedreven worden. Als dit patroon zich herhaalt met andere gewassen, zullen er simpelweg niet genoeg mensen zijn om deze cruciale taak te volbrengen. Op dit moment wordt geschat dat insectenbestuivingsdiensten wereldwijd tussen de 235 en 577 miljard dollar per jaar waard zijn. Toch lopen we het risico om deze waardevolle bijdrage aan de wereldeconomie te verliezen (waarmee we zeker niet beweren dat de economische waarde van insecten primeert!). Bovendien hebben we weinig tijd om oplossingen te vinden gezien het feit dat de omvang van het probleem pas recentelijk is erkend en we ons al op een doodlopend pad bevinden waar geen terugkeer meer mogelijk lijkt.
Waarschuwing uit Duitsland en Denemarken
In het kleine Duitse stadje Krefeld (nabij Düsseldorf) bevindt zich het hoofdkwartier van de lokale entomologische vereniging dat volstaat met potjes gevuld met alcohol en insecten die sinds de oprichting van de vereniging in 1905 lokaal zijn verzameld. In het verleden hadden ze zoveel alcohol nodig om hun soorten te bewaren dat het lokale narcoticabureau argwanend werd. Eén van de leden, Martin Sorg, merkte op dat hun alcoholfactuur de laatste tijd drastisch was gedaald. De gegevens die de vereniging bijhoudt, stelden Sorg in staat om te observeren hoe de overvloed aan insecten in lokale natuurreservaten in de afgelopen eeuw is veranderd. De resultaten, gepubliceerd in 2017, schokten niet alleen de leden van de vereniging maar ook wetenschappers en natuurliefhebbers wereldwijd. In een gemiddeld reservaat is de insectenpopulatie op vandaag 80% lager dan in 1989. Een patroon dat zich herhaalt in alle onderzochte reservaten. Over het algemeen was de insectenpopulatie in dit deel van Duitsland in de afgelopen decennia met driekwart afgenomen. De snelheid en omvang van de daling waren zo opvallend dat het artikel, onder wetenschappers en natuurliefhebbers over de hele wereld, snel een van de meest besproken werd. Het kreeg ook veel aandacht in de wereldpers, hoewel het, zoals zo vaak in de hedendaagse dumping van media items, al snel werd overschaduwd door ander nieuws. Tegelijkertijd viel het een Deense natuurliefhebber op dat zijn autoruit tijdens een rit door het platteland vrij bleef van insecten. Dezelfde reis in zijn jeugd resulteerde in een voorruit die zo bespat was met dode insecten dat hij vaak moest stoppen om die schoon te maken. Met de steun van collega’s, begon hij kwantitatieve gegevens te verzamelen door auto’s uit te rusten met grote netten op hun daken. Dit trok niet alleen de aandacht van passerende automobilisten, maar ook van wetenschappers wereldwijd. Zoals in Duitsland daalden ook hier de insectenpopulaties spectaculair in slechts een paar decennia.
Van chemisch naar biologisch
We weten dat de oorzaken talrijk en gevarieerd zijn maar tot op vandaag is dit zeker geen “rocket-science”. We hebben insecticiden (die insecten rechtstreeks doden) en herbiciden (die hun voedsel doden) overmatig gebruikt. We hebben hun leefgebieden op een enorme schaal vernietigd. Zowat de helft van het land op de planeet wordt nu gebruikt voor landbouw. Lichtvervuiling van straatverlichting en van ‘s nachts verlichte gebouwen vermindert de populaties van nachtinsecten, terwijl geïntroduceerde invasieve soorten, zoals momenteel in onze contreien de Aziatische Hoornaar, complexe ecologische netwerken ondermijnen. Natuurlijk zal ook klimaatverandering grote, zij het onvoorspelbare, effecten hebben op de verspreiding van insecten.
Sommige oplossingen liggen voor de hand. Verbied bijvoorbeeld resoluut insecticiden en herbiciden. Helaas worden de meeste hiervan geproduceerd door een handvol reuzenbedrijven die, vanwege hun immense rijkdom en invloed, de steun hebben van politici en wetgevers. We moeten dringend het landbouwsysteem in zijn geheel aanpassen om ruimte te creëren voor insecten, maar ook voor andere dieren en planten. Dit zou oa kunnen worden bereikt door de herstructurering van landbouwsubsidies, maar ook dit sijpelt pijnlijk langzaam door in de gedachten van politieke leiders.
Sommigen bewijzen: het kan anders
Terug tussen de amandelboomgaarden van Californië valt één boerderij op. Die behoort toe aan Glenn en Leslie Anderson en is een van de weinige biologische boerderijen in de San Joaquin Valley. Anderson Almonds is een kleine boerderij van slechts 20 hectare, verbleekt door de intensieve chemische landbouw eromheen. Maar je vindt overal wilde bestuivers en dus hoeven ze hier geen imkers te betalen. Sterker nog, imkers brengen hun bijenkasten naar deze boerderij om ze te rehabiliteren. Kwestie van ze in leven te houden na de tijd die ze hebben doorgebracht met het bestuiven van amandelbomen elders in de vallei in wat voor een bij moet lijken op een geheel ontwricht post-apocalyptisch landschap.
Onze reactie op klimaatverandering is grotendeels te weinig en te laat, ook al is het merendeel van de mensen zich nu goed bewust van deze crisis.
Veel minder mensen realiseren zich de implicaties van de problemen waarmee we worden geconfronteerd door de afname van insecten. Daarom is het urgenter dan ooit om de omvang van deze crisis blijvend onder de aandacht te brengen en uit te leggen wat dit betekent voor elke mens op de planeet. Dat kan worden bereikt door mensen meer om insecten te laten geven. Op de bijeenkomst van de International Union for the Conservation of Nature in 1968 zei Baba Dioum, een Senegalese boswachter: ‘We zullen alleen behouden wat we liefhebben, we zullen alleen liefhebben wat we begrijpen’. Hij had helemaal gelijk.
